Akwarystyka naturalna, popularnie kojarzona z angielskim słowem „aquascaping”, to niezmiernie popularna gałąź akwarystyki. Fantastyczne podwodne krajobrazy – niektóre będące odzwierciedleniem prawdziwych miejsc, inne – dzieła niczym nieskrępowanej wyobraźni ich twórców, kuszą naturalnością i zdobywają coraz liczniejsze rzesze fanów.
Akwarystyka naturalna to stosunkowo młoda odmiana akwarystycznego hobby. Jest ona dziełem wizji japońskiego fotografa i akwarysty Takashi Amano. To on jako pierwszy zamykał między czterema szklanymi taflami krajobrazy, które podziwiał w trakcie swoich podróży w najdziksze rejony Ziemi. Takashi Amano zmarł w 2015 roku, ale Jego dzieła nie przestają inspirować kolejnych pokoleń aquascaperów pragnących tak jak On tworzyć przepiękne podwodne obrazy.
Jednym ze stylów akwarystyki naturalnej jakie stworzył Takashi Amano, jest styl iwagumi. Nazwa ta pochodzi z języka japońskiego i oznacza “ustawianie skał” (słowo iwa w języku japońskim oznacza właśnie skałę). W odróżnieniu od stylu mizube i ryuboku, które mają odzwierciedlać naturalne krajobrazy amazońskiej dżungli, styl iwagumi wywodzi się z tradycyjnej dalekowschodniej sztuki zakładania i prowadzenia ogrodów.
Chyba każdy kojarzy charakterystyczne japońskie ogrody, gdzie na starannie zagrabionej ziemi ustawione są różnej wielkości głazy i skały. Całość tworzy wrażenie spokoju, skłania do kontemplacji i wyciszenia się. Styl iwagumi ma być takim właśnie podwodnym ogrodem, w którym skały wyrastają ponad zieloną łąką roślin trawnikowych.
Podobnie jak w przypadku pierwowzoru, ułożenie skał – choć może sprawiać wrażenie przypadkowości – jest dokładnie przemyślane. W akwariach iwagumi stosuje się tzw. triadę buddyjską, czyli trzy różnej wielkości skały, których znaczenie jest głęboko zakorzenione wśród mieszkańców Kraju Kwitnącej Wiśni. Każdy odłamek ma swoją nazwę, położenie i przeznaczenie. Ważne jest, aby wszystkie skały były tego samego rodzaju oraz żeby w ich ułożeniu unikać symetrii. Jak to często bywa w przypadku osadzonych w tradycji technik, odstępstwa tych reguł nie są pożądane.
Pierwszy, największy kamień nosi nazwę oyaishi i powinien wysokością odpowiadać mniej więcej ⅔ wysokości akwarium. Nie należy ustawiać go centralnie, tylko zgodnie z zasadą trójpodziału, niej więcej w ⅓ długości po prawej lub lewej stronie zbiornika. Bardzo ważne jest także, aby skała nie starczała pionowo do góry, tylko była pochylona w kierunku przeciwnej ściany akwarium i zgodnie z kierunkiem, w którym będzie się poruszała woda.
Drugi co do wielkości kamień nazywa się fukuishi. Powinien on być wielkości ⅔ oyaishi, a jego miejsce to prawa lub lewa strona największego kamienia (ważne, aby znajdował się on od strony bliższego boku akwarium).
Trzecia skała wchodząca w skład naszej triady to soeishi. Jest najmniejsza z nich i powinna znajdować się po drugiej stronie oyaishi. Jest to klasyczny układ iwagumi, zwany sanzon. Oprócz tego do akwarium można dodawać inne – jeszcze mniejsze – kawałki skał. Ważne, żeby ich liczba była nieparzysta. Jednym z nich jest tzw. “kamień ofiarny” (suteishi). Jest to niewielki kamień, umieszczany w pewnej odległości od reszty skał. Po tym, jak rośliny porastające dno zbiornika podrosną, ponad ich powierzchnię wystawać będzie tylko jego niewielki fragment. Dla osoby wychowanej w naszej kulturze zabieg ten wydaje się nie mieć sensu, jednak dla osób wywodzących się z Dalekiego Wschodu jest to źródło głębokich przeżyć estetycznych i moralnych.
A skoro o roślinach mowa – tradycja nakazuje, aby w akwarium iwagumi rosły jedynie rośliny trawnikowe, czyli najmniejsze dostępne w naszym hobby. Chodzi o to, aby nie zdominowały one kompozycji skał i stanowiły dla niej dobre tło. Do najbardziej popularnych roślin tego typu należą hemiantus niski (Hemianthus callitrichoides), języcznik australijski (Glossostigma elatinoides) czy ponikło karłowate (Eleocharis pusilla). Wszystkie rośliny trawnikowe są dość trudne w uprawie i z tego względu akwaria naturalne w stylu iwagumi uważane są za wymagające i nie poleca się ich początkującym akwarystom.
Rośliny trawnikowe z reguły mają całkiem spore wymagania jeśli chodzi o światło i nawożenie, co wymusza na akwaryście stosowanie mocnych lamp oraz dozowania CO2 a także nawozów w płynie. Jako że w stylu iwagumi chodzi o to, aby nic nie zaburzało obcowania z podwodnym krajobrazem, aquascaperzy starają się w maksymalny sposób ukryć przed wzrokiem wszystkie elementy wyposażenia technicznego. Stąd powszechne wykorzystanie filtrów kubełkowych, które można schować w szafce akwariowej. W połączeniu ze szklanym wlotem i wylotem w odpowiednich warunkach urządzenia stają się praktycznie niewidoczne. Z tego powodu, do aquascapingu poleca się także grzałki przepływowe lub takie, które zamontowane są w filtrze – dzięki temu znika kolejny element, który może zaburzać poczucie estetyki. Najczęściej stosuje się akwaria otwarte, nad którymi zawieszona jest lampa. Wielkość zbiornika nie jest najważniejsza, jednak warto, aby był on prostokątny. Przy takim kształcie akwarium łatwiej jest utrzymać proporcje wymagane w tym stylu akwarystyki naturalnej.
Jeśli chodzi o faunę, to podobnie jak w przypadku innych stylów popularnych w aquascapingu, nie jest ona najważniejsza i odgrywa rolę drugorzędną. Ryby są dodatkiem podkreślającym kompozycję. Z tego powodu należy tak dobierać gatunki, by nie zdominowały one naszego zbiornika. Najlepsze będą tutaj niewielkie ryby ławicowe, np. neony błękitne (Paracheirodon simulans), razbory klinowe (Trigonostigma heteromorpha) czy charakterystyczne pstrążenice marmurkowe (Caregiella strigatai). W przypadku zbiorników iwagumi, gdzie stosuje się rośliny trawnikowe odradza się trzymanie ryb dennych, kopiących, jak np. kiryski. Dobrze jest za to zadbać o „ekipę sprzątającą”, która zajmie się zjadaniem glonów i odpadków biologicznych. Do najpopularniejszych należą ryby otoski (Otocinclus affinis) oraz krewetki Red Cherry (Neocaridina heteropoda). Odradza się natomiast – szczególnie w początkowym okresie po założeniu zbiornika, gdy świeżo posadzone rośliny wciąż się ukorzeniają, dodawania do obsady popularnych krewetek Amano (Caridina multidentata). Choć są one wyjątkowo sprawnymi czyścicielami, ich relatywnie duży rozmiar oraz swoista “niezdarność” sprawiają, że mogą one wyrywać nieukorzenione jeszcze roślinki.
Wyposażenie techniczne stworzone z myślą o akwarystyce naturalnej w stylu iwagumi sprzedaje sklep akwarystyczny Trzmiel, a jego pracownicy chętnie doradzą i wspomogą początkującego aquascapera, który chciałby spróbować swoich sił w zakładaniu i prowadzeniu takiego zbiornika. W sklepie internetowym https://trzmiel.com.pl można także kupić wszystko do urządzenia akwarium: rośliny, elementy aranżacji i preparaty.
Umiejętnie zaaranżowane akwarium naturalne w stylu iwagumi przenosi do wnętrza pomieszczenia poczucie obcowania z tajemniczością i poetyką. To doskonała odskocznia od codzienności. Dalekowschodni minimalizm daje wytchnienie człowiekowi Zachodu, który często jest przebodźcowany i przytłoczony nadmiarem komunikatów, sygnałów i kolorów.